Επιπτώσεις στην Υγεία

Νευρικό Σύστημα

Άνοια

Το κάπνισμα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης όλων των μορφών της άνοιας και διπλασιάζει τον κίνδυνο για Alzheimer. Στους πρώην καπνιστές ο κίνδυνος για άνοια είναι πολύ μειωμένος, αλλά παραμένει σημαντικός ο μεγαλύτερος ρυθμός έκπτωσης ανά έτος των γνωστικών λειτουργιών σε σχέση με τους μη καπνιστές. Θεωρείται ότι οι οξειδωτικές ρίζες, που περιέχονται στο τσιγάρο ή παράγονται κατά την καύση του, τροποποιούν διάφορα βιομόρια των εγκεφαλικών κυττάρων με αποτέλεσμα την άθροιση δυσλειτουργικών πρωτεϊνών μέσα σε αυτά και διαταραχή στην μεταξύ τους επικοινωνία. Επίσης μέσω της αθηροσκλήρυνσης των αγγείων που αρδεύουν τον εγκέφαλο, το κάπνισμα μειώνει την παροχή οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών στα εγκεφαλικά κύτταρα.

Αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια

Το κάπνισμα αυξάνει κατά 50% το σχετικό κίνδυνο για αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος στους βαρείς καπνιστές, σε μικρότερες ηλικίες και στις γυναίκες σε σχέση με τους άντρες. Οι ουσίες που περιέχονται στο τσιγάρο προκαλούν δομικές αλλοιώσεις στα τοιχώματα των αρτηριών που προδιαθέτουν είτε σε θρόμβωση αγγείων και πρόκληση ισχαιμικού αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου είτε σε ρήξη τους και πρόκληση αιμορραγικού αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου. Ο κίνδυνος αυτός μειώνεται μετά από 2 χρόνια από τη διακοπή του τσιγάρου και φτάνει τα ίδια επίπεδα με αυτά ενός μη-καπνιστή μετά από 5 χρόνια από τη διακοπή του.

Ανευρύσματα

Το κάπνισμα είναι ο πιο σημαντικός τροποποιήσιμος παράγοντας κινδύνου για σχηματισμό και ρήξη εγκεφαλικών ανευρυσμάτων. Σε αυτήν την περίπτωση η θνητότητα υπερβαίνει το 65% και η νοσηρότητα το 50% (μόνιμες νευρολογικές βλάβες, μερικές εκ των οποίων επηρεάζουν την ικανότητα αυτοεξυπηρέτησης). Τα χημικά συστατικά που περιέχονται στο τσιγάρο έχουν σημαντική φλεγμονώδη και ανοσιακή αντίδραση στο αγγειακό σύστημα του εγκεφάλου με αποτέλεσμα τη διάταση και λέπτυνση του τοιχώματος του αγγείου και σε απώτερη φάση τη ρήξη του.

Πολλαπλή σκλήρυνση

Ο κίνδυνος για πολλαπλή σκλήρυνση αυξάνεται με τη διάρκεια και την ένταση του καπνίσματος και μειώνεται με το χρόνο μετά τη διακοπή του. Επίσης, το κάπνισμα μπορεί να μετατρέψει με τριπλάσια συχνότητα την υποτροπιάζουσα μορφή της πολλαπλής σκλήρυνσης σε δευτεροπαθή προοδευτική που έχει χειρότερη πρόγνωση. Οι γυναίκες είναι πιο ευπαθείς από τους άντρες. Τα συστατικά του καπνού έχουν νευροτοξικές και εκφυλιστικές δράσεις με αποτέλεσμα την απογύμνωση των νεύρων από το περίβλημά τους που οδηγεί στα συμπτώματα της πολλαπλής σκλήρυνσης.

Νευροπαθητικό άλγος

Η επίδραση του καπνίσματος στον πόνο είναι αμφιλεγόμενη. Αρκετοί υποστηρίζουν ότι το κάπνισμα ανακουφίζει την αίσθηση του πόνου. Έρευνες όμως έχουν δείξει ότι οι καπνιστές βιώνουν περισσότερα και συχνότερα μυοσκελετικά άλγη και αυτό οφείλεται στη δράση της νικοτίνης στους αντίστοιχους νικοτινικούς υποδοχείς που βρίσκονται στα περιφερικά νεύρα.

Οφθαλμοί

Καταρράκτης

Οι καπνιστές, ιδίως όσοι καπνίζουν >20 τσιγάρα / ημέρα, έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καταρράκτη που είναι το κυρίαρχο αίτιο τύφλωσης παγκοσμίως. Οι καπνιστές πίπας εμφανίζουν ακόμη πιο συχνά καταρράκτη γιατί το μεγάλο μέρος του καπνού που δεν εισπνέουν σε συνδυασμό με το μεγάλο παράπλευρο ρεύμα που παράγεται από την καύση της πίπας έρχεται σε επαφή με τα μάτια και προκαλείται άμεση διείσδυση των συστατικών του καπνού στον φακό του οφθαλμού (π.χ. κάδμιο, ισοκυανικά) και σημαντική αύξηση της θερμοκρασίας του. Ο κίνδυνος αυτός μειώνεται μετά από 10 έτη από τη διακοπή του καπνίσματος.

Γλαύκωμα

Οι καπνιστές έχουν μεγαλύτερη ενδοφθάλμια πίεση σε σχέση με τους μη-καπνιστές. Έτσι αν εμφανιστεί ένας ακόμη παράγοντας κινδύνου για γλαύκωμα είναι περισσότερο ευπαθείς στο να αναπτύξουν τη νόσο. Επίσης, το πάχος του κερατοειδή χιτώνα είναι πιο λεπτό στους καπνιστές λόγω μείωσης των επιπέδων οξυγόνου στο αίμα αλλά και μειωμένης σύνθεσης κολλαγόνου. Αυτό μπορεί να οδηγήσει αφενός σε υποεκτίμηση της ενδοφθάλμιας πίεσής τους και αφετέρου να προδιαθέσει σε μεγαλύτερη λειτουργική βλάβη με τη πάροδο του χρόνου.

Εκφύλιση ωχράς κηλίδας

Η εκφύλιση ωχράς κηλίδας είναι μία από τις κυριότερες αιτίες σημαντικής απώλειας οράσεως, ιδίως στο Δυτικό κόσμο. Ο κίνδυνος εμφάνισης της πάθησης αυτής στους καπνιστές είναι 2-3 φορές μεγαλύτερος, ιδίως σε όσους καπνίζουν >20 τσιγ/ημέρα. Ο κίνδυνος παραμένει αυξημένος και στους πρώην καπνιστές ακόμη και πολλά χρόνια μετά τη διακοπή του τσιγάρου. Η μείωση της συγκέντρωσης οξυγόνου και η αύξηση του μονοξειδίου του άνθρακα στο αίμα σε συνδυασμό με τις αθηρωματικές πλάκες στα αγγεία που προκαλεί το κάπνισμα οδηγούν σε μειωμένη ροή αίματος στα αγγεία της ωχράς κηλίδας και ισχαιμία. Επίσης, το κάπνισμα αυξάνει το οξειδωτικό στρες και μειώνει την ικανότητα εξουδετέρωσης των ελεύθερων ριζών που δημιουργούνται από το ηλιακό φως.

Οπτική νευροπάθεια

Το κάπνισμα προδιαθέτει στην εμφάνιση νευροπάθειας του οπτικού νεύρου, ιδίως όταν συνδυάζεται με δίαιτα φτωχή σε βιταμίνες του συμπλέγματος Β και καροτενοειδών. Τα κυανίδια και οι ελεύθερες ρίζες που περιέχονται ή δημιουργούνται από το τσιγάρο είναι άμεσα τοξικά για το οπτικό νεύρο αλλά και έμμεσα, μέσω δυσλειτουργίας των προστατευτικών αντιοξειδωτικών μηχανισμών.

Τύφλωση

Το κάπνισμα έχει συσχετισθεί με πρωιμότερη εμφάνιση οφθαλμικών παθήσεων σχετιζόμενες με τη μεγάλη ηλικία, όπως καταρράκτης, εκφύλιση ωχράς κηλίδας που είναι τα δύο σημαντικότερα αίτια τύφλωσης παγκοσμίως. Η οφθαλμοπάθεια Graves’ αλλά και η θρομβοεμβολική νόσος του οφθαλμού είναι μερικές ακόμα παθήσεις που σχετίζονται με το κάπνισμα. Οι νυν-καπνιστές που πάσχουν από παθήσεις του οφθαλμού είναι η πιο ευάλωτη ομάδα στο να εμφανίσουν μη αναστρέψιμες διαταραχές οπτικής οξύτητας. Δυστυχώς ελάχιστοι γνωρίζουν τη συσχέτιση του καπνίσματος με την τύφλωση σε αντίθεση με τη γενική γνώση της συσχέτισης του καπνού με καρκίνο πνεύμονα ή στεφανιαία νόσο.

Οφθαλμοπάθεια Graves’

Η οφθαλμοπαθεια Graves’ αποτελεί μία από τις νόσους όπου αλληλεπίδραση διαφόρων γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων οδηγούν στην εμφάνισή της. Το κάπνισμα αποτελεί έναν ανεξάρτητο προδιαθεσικό περιβαλλοντικό παράγοντα κινδύνου εμφάνισης της οφθαλμικής αυτής νόσου, με διπλάσια συχνότητα στους καπνιστές σε σχέση με τους μη-καπνιστές και ιδιαίτερα στις γυναίκες καπνίστριες. Η συνέχισή του μετά τη διάγνωση της νόσου αυξάνει επίσης την πιθανότητα αποτυχημένων θεραπευτικών παρεμβάσεων. Τα συστατικά του τσιγάρου τροποποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα, αυξάνουν τις ελεύθερες οξειδωτικές ρίζες και μειώνουν την παραγωγή των αντιοξειδωτικών με αποτέλεσμα να παράγονται παθολογικά κύτταρα πίσω από το οφθαλμικό βολβό, τα οποία αθροιζόμενα σπρώχνουν τον οφθαλμό προς τα έξω δίνοντας τη χαρακτηριστική εμφάνιση των ασθενών με οφθαλμοπάθεια Graves’.

Πεπτικό Σύστημα

Καρκίνος πεπτικού σωλήνα

Το κάπνισμα αποτελεί τον ισχυρότερο παράγοντα κινδύνου για καρκίνο στομάχου ενώ ευθύνεται και για τα αυξημένα ποσοστά ογκογένεσης κατά μήκος όλου του πεπτικού σωλήνα (λεπτό και παχύ έντερο), το ήπαρ και το πάγκρεας. Το τσιγάρο περιέχει χιλιάδες τοξικές ουσίες πολλές από τις οποίες ενοχοποιούνται για καρκίνο του πεπτικού συστήματος. Για παράδειγμα, οι πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες και οι νιτροζαμίνες που είναι γνωστές καρκινογόνες ουσίες. Πέρα όμως από την άμεση τοξική δράση των ουσιών αυτών, η περιεχόμενη στο τσιγάρο νικοτίνη προάγει την παραγωγή ορμονών και ουσιών σημαντικών για την αύξηση, μετάσταση και διήθηση των καρκινικών κυττάρων.

Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση

Οι καπνιστές βιώνουν συχνότερα συμπτώματα από το ανώτερο πεπτικό τους σύστημα όπως κοιλιακό άλγος, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, δυσπεψία. Τα αυξημένα ποσοστά παλινδρόμησης μπορεί να οδηγήσουν σε αλλαγή του επιθηλίου του οισοφάγου και μετατροπή του στην προκαρκινωματώδη μορφή που λέγεται «οισοφάγος Barrett». Η μετάπλαση αυτή του οισοφάγου αυξάνει κατά 10 έως 50 φορές την πιθανότητα για μετατροπή σε αδενοκαρκίνωμα οισοφάγου. Η μεγάλη έκθεση του πληθυσμού τα τελευταία 30 χρόνια στο τσιγάρο μπορεί να εξηγήσει μέχρι και το 40% των περιπτώσεων του καρκίνου οισοφάγου. Ο κίνδυνος για παλινδρόμηση και κατ’ επέκταση για τις επιπλοκές της (Barrett οισοφάγος και καρκίνος οισοφάγου) μειώνεται με τη διακοπή του καπνίσματος.

Οξεία και χρόνια παγκρεατίτιδα

Το κάπνισμα αποτελεί παράγοντα κινδύνου για εμφάνιση οξείας και χρόνιας παγκρεατίτιδας αλλά και για τροποποίηση της πορείας της. Ο κίνδυνος αυτός είναι σχεδόν διπλάσιος σε σχέση με τους μη καπνιστές. Η κατανάλωση αλκοόλ σε συνδυασμό με το κάπνισμα δρα αθροιστικά και προδιαθέτει σε εμφάνιση της παγκρεατίτιδας σε μικρότερες ηλικίες. Η διακοπή του τσιγάρου μειώνει τον κίνδυνο αυτό ενώ 20 χρόνια μετά η πιθανότητα για παγκρεατίτιδα είναι ίδια με αυτή των ατόμων που δε κάπνισαν ποτέ. Η νικοτίνη και οι μεταβολίτες της αθροίζονται στο πάγκρεας και καταστρέφουν τα κύτταρά του άμεσα αλλά κι έμμεσα επιδρώντας στα επίπεδα των παγκρεατικών πεπτικών ενζύμων.

Νόσος Crohn

Οι νυν-καπνιστές έχουν διπλάσιο κίνδυνο να εμφανίσουν τη φλεγμονώδη αυτή νόσο του εντέρου σε σχέση με τους μη-καπνιστές. Όσοι συνεχίζουν και καπνίζουν μετά τη διάγνωσή της έχουν χειρότερη πρόγνωση με περισσότερα συμπτώματα, συχνότερες υποτροπές, μεγαλύτερη ανάγκη για φάρμακα ή χειρουργικές παρεμβάσεις και χειρότερη ανταπόκριση στην εφαρμοζόμενη θεραπεία. Οι υποτροπές της νόσου μειώνονται εντυπωσιακά μόλις 6 μήνες μετά τη διακοπή του καπνίσματος. Τα συστατικά του τσιγάρου επιδρούν στην άμυνα του οργανισμού αλλά και τοπικά του εντέρου, στην αιμάτωση του εντέρου αλλά και στο μεταβολισμό των κυττάρων του μέσα από τις ελεύθερες ρίζες που παράγονται και δημιουργούν οξειδωτικό στρες.

Ενδοκρινικό Σύστημα

Σακχαρώδης διαβήτης τύπου ΙΙ

Αυτοάνοση θυρεοειδοπάθεια

Αυξημένα επίπεδα ορμονών stress

Ουροποιητικό Σύστημα

Καρκίνος ουροδόχου κύστεως

Επιθετικός καρκίνος προστάτη

Νεφρά

Χρόνια νεφρική νόσος

Γεννητικό Σύστημα

Στυτική δυσλειτουργία

Υπογονιμότητα

Διαταραχές ορχικής και ωοθηκικής λειτουργίας

Οστά

Οστεοπόρωση

Η επίδραση του καπνίσματος στην πυκνότητα των οστών είναι αθροιστική με την αύξηση της ηλικίας. Οι γυναίκες καπνίστριες έχουν αυξημένη πιθανότητα για οστεοπενία και οστεοπόρωση μετά την εμμηνόπαυση και μάλιστα σε μικρότερη ηλικία σε σχέση με τις μη-καπνίστριες. Ο κίνδυνος για κάταγμα ισχίου λόγω οστοεπόρωσης αυξάνει κατά 50% περίπου στις μεγάλες ηλικίες σε σχέση με τις μη-καπνίστριες. Παρόμοια επίδραση στα οστά φαίνεται να υπάρχει και στους άντρες καπνιστές. Η διακοπή του καπνίσματος μειώνει την περαιτέρω οστική απώλεια ενώ η διακοπή του πριν την εμμηνόπαυση στις γυναίκες καταργεί τον αυξημένο κίνδυνο οστεοπόρωσης.

Αυτοάνοσα Νοσήματα

Ρευματοειδής αρθρίτιδα

Συστηματικός και δερματικός λύκος

Πρωτοπαθή χολική κίρρωση

Θυρεοειδοπάθεια Graves’

Δέρμα

Ψωρίαση

Δερματικές μετεγχειρητικές επιπλοκές

Αισθητικές διαταραχές

Πρόωρη γήρανση επιδερμίδας

Φλυκταίνωση παλαμών-πελμάτων

Ca χειλέων

Αλλεργική δερματίτιδα

Αναπνευστικό Σύστημα

Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια

Επιδείνωση άσθματος

Καρκίνος πνεύμονα

Κυκλοφορικό Σύστημα

Αρτηριοσκλήρυνση

Στεφανιαία νόσος

Αρτηριακή υπέρταση

Υπερλιπιδαιμία

Μυϊκό Σύστημα

Μυϊκή δυσλειτουργία

Πολλοί καπνιστές παραπονιούνται συχνά ότι νιώθουν εξάντληση κι εύκολη κόπωση. Το κάπνισμα μειώνει τη λειτουργικότητα των μυών και την αντίστασή τους στην κόπωση παρά το ότι δε μειώνει την ικανότητά τους για σύσπαση. Η εύκολη κόπωση μπορεί να αποδοθεί στα αυξημένα επίπεδα μονοξειδίου του άνθρακα στο αίμα των καπνιστών που εκτοπίζει το οξυγόνο από την αιμοσφαιρίνη και τη μυοσφαιρίνη. Έτσι, η μειωμένη παροχή και διαχείρηση του οξυγόνου σε συνδυασμό με το οξειδωτικό στρες που προκαλεί το τσιγάρο (άθροιση των τοξικών ελευθέρων ριζών) μειώνει τη μέγιστη απόδοση των μυών και οδηγεί σε εξάντληση.

Διάφορα

Κοιλιακό και θωρακικό ανεύρυσμα

Λευχαιμία

Σύνδρομο άπνοιας στον ύπνο

Μεταβολικό σύνδρομο

Αποφρακτική αγγειίτιδα

Διαταραχές ακοής

Περιοδοντίτιδα